Obszar etyki jest najczęściej ograniczany do człowieka i świata ludzkiego: tylko ludzie mogą działać moralnie lub niemoralnie, tylko ludzie mogą być z moralnego punktu widzenia godni pochwały lub nagany; tylko ludziom przypisuje się status podmiotów moralnego działania i podmiotów moralnych praw. W jakim stopniu ten antropocentryzm etyczny daje się utrzymać? Czy współczesna wiedza biologiczna, uwydatniająca ciągłość i stopniowalność cech właściwych dla istot żywych, nie podważa takiego mocnego rozgraniczenia i założenia o uprzywilejowanej pozycji człowieka? Czy nie powinniśmy wyjść poza gatunkowy egoizm, (...) a przynajmniej go ograniczyć? W niniejszym artykule rozważę argumenty na rzecz stanowiącej osobny paradygmat, wyjątkowej pozycji etycznej człowieka oraz zbadam argumenty na rzecz etycznego gradualizmu [czyli stopniowalnych różnic] między istotami ludzkimi a pozostałymi ssakami oraz między człowiekiem a przyrodą. (shrink)

Newly emerging professions dealing with computing attempt at formulating their own codes of ethics and professional conduct. However, there are widely-known problems with professional ethics – many authors argue that formulating codes of professional ethics causes moral confusion. In this paper, the author examines some main arguments against professional ethics and argues that there are good reasons for developing it. Then he tries to extract those features of professions dealing with computing that may justify a formulation of special codes of (...) professional conduct. He criticises the widely-used concept of the ‚computer professional’ and argues for limiting it to such professions as programmers or operators of computer systems. (shrink)

In this article the relations between philosophy and applied ethics are considered. The presented deliberation is concentrated on the question whether philosophy has contributed to applied ethics, especially to business ethics. Trying to find an answer to this question I will refer to the discussion which was started by R. Rorty in which he presented his own point of view on the issues related to moral development and the role of philosophy and philosophers in the modern world. Rorty points at (...) proper tools which, in his opinion, can be helpful to business ethicists and formulates the goal they should try to aim at. His opinions has started a vivid discussion. Patricia H. Werhane, Daryl Koehn and Richard T. De George try to discuss with Rorty’s statement. They oppose Rorty’s argument that philosophy is not more relevant to applied ethics than any other academic disciplines. They point to the facts which document philosophers’ contribution in forming business ethics. This article presents their arguments as well as an attempt of their critical assessment. (shrink)

This paper is concerned with the attitude of communication society towards the layer of ethical values. Contrary to what constitutes information society, the conception of communication society is based on the credibility of information, which is a significant component of human communication, and social bonds, which are the basis for any communication. Therefore, it is hypothesized that logosphere, which is the environment of the word, can effectively influence the ethical foundations of communication society and contribute to the development of such (...) society. The chief asset of logosphere is based on its properties: the primacy of the word, dialogicity, and its environmental character. Owing to these features logosphere can positively affect the ethical layer of communication society, provided it constitutes an arranged environment of the word. (shrink)

The presented work attempts to show a link between business and global responsibility with the Socratic idea of self-knowledge. The today’s ethics discusses the fundamental issues of the man’s place in the world. The human existence is one of the causes of the contemporary crisis. This crisis between man and the world obliges us to raise a radical question of the ethical origins of individual and global responsibility for the quality of life, including also the future human generations. This question (...) requires going back to the historical and ethical considerations about the Socratic project of good life. The starting point for the Socratic ethics is an interpersonal and inner-personal dialogue; the subsequent result of that is man’s practical wisdom of how to build his own life together with others. Socrates argues that the key issue of responsibility is awakening of self-awareness and the way to achieve this objective is dialogue. (shrink)

The article concerns ethical rules complied with both by public statistics and users of public statistics. Ethical rules in statistics are partly codified in the European Statistics Code of Practice published by Eurostat, the statistical bureau of the European Union. Implementation of this code is subject to periodical reviews. The second part of the paper deals with various manipulations of statistical data performed by its users. The thesis of the paper states that if non-ethical practices appear, either in public statistics (...) or in manipulations by users, they are relatively quickly denounced. This thesis is supported by some empirical facts. (shrink)

Stanisław Głąbiński (1862-1941), professor of Lviv University and the author of the two-volume ‘National Economics (‘Ekonomika narodowa’), was one of the main representatives of the historical-national approach in Polish economics. The study of national economics which he created was divided into general economics, i.e. economic theory, and practical economics, referred to as economic and social policies. Głąbiński emphasizes that there is a close relationship between the latter and ethics. Before the development of economic theory, economic thought was normative, because of (...) its close relationship to ethics. However, it was not the history of economic theory, but the history of the notion of economic politics and of its practical application. Due to the social nature of ethics, there are also specific relations between it and theoretical economics. In modern countries finding a solution to the so-called social question has become a common task of economics and ethics. Ethical topics are also contained in the content of the category ‘social resources’, in which the social determinants of human economic activity find their fullest reflection. This applies in particular to the category of moral resources, which illustrates the functioning of state bodies and public institutions, the state of education, the prevailing habits and the customs and the character of the nation. (shrink)

The article contains an exposition of the moral philosophy of J. P. Sartre as well as a trial of its evaluation. The author presents the social basis and main theses of Sartre’s.philosophical system and stresses the questions of social conditioning, real contents, and functions of the situational ethics of Sartre. According to the author, the situational ethics of Sartre, being an expression of feelings of intellectuals, middle-class, and students in the period of violent changes in our civilization, simply describes a (...) certain type of man, peculiar to these conditions and this time. Therefore, this type cannot be considered a definite universal construction of a human subject. Pessimism, characteristic for the existentialism, as an expression of.certain social and political conditions, can be easily surmounted, provided that a possibility of definite social transformations can be demonstrated. This gives evidence of a positive alternative which proposes development of social democracy, elimination of the remnants of worship of the individual, as well as a more and more full realization of social humanism, that are limiting the experiments of existentialism. Together with an increasing conviction of a possibility to surmount and to abolish the capitalistic alienation and together with the development of socialist democracy, when marxist thinking comprises more and more effectively all aspects of human fates, the social basis of existentialism and its influence are losing ground. On the other hand, whatever might be said about arbitrariness and subjectivism of many theses of existentialism, it has raised many essential questions of particular importance in our time. These are: 1) subjective aspect of human freedom in situations of a choice of an action; 2) responsibility of an individual to himself, other people, and history; 3) contradiction between general systems of valuation and norms and of a definite situation in which a choice is taken; 4) danger of a non-authentic apparent communication; 5) danger of a lost of personality in conditions of consumptionist civilisation; 6) necessity of responsibility and engagement; 7) necessity of forbearance, tolerance and respecting the subjective world of other persons; 8) existence of conflict situations. According to the author, a resolution of the above problems, which are important for a modern man, can be done only basing on marxism which should be conceived in a creative way. It is necessary, however, to reject arbitrary assumptions of the existentialist metaphysics, ethical formalism, and, above all, ahistorical conception of freedom. The opinions of Sartre that the, good a priori cannot exist, that everybody should determine his own existence, and that in each situation he should maintain his creative attitude and moral alertness, are in a certain sense and within certain limits right and productive. However, depriving people of a possibility to build any system of values and norms of a super-subjective character is a risky thing and may lead to moral relativity and nihilism. The social function of the existentialism is also a double one. On the one hand, existentialism, which demonstrates a super-historical and unchangeable character of the drama of human existence, in some way confirms and justifies the social system submitted to critic. On the other hand, as it states a moral and idealistic outsidership, bareness, and loneliness of a human individual in a modern bourgeois 1society, existentialism presents an important ethical indictment directed to the capitalistic society and indirectly shows a necessity to create such relations which would remove the tragic gap between individual and society. This is the reason of a peculiar paradox that for same people the existentialism is a point of departure from the files of the revolutionary movement, and for others a point which leads into marxism – cum duo faciunt idem, non est idem. (shrink)

W artykule wykażę, że szeroko rozpowszechnione poglądy na temat norm, które obowiązują żółnierzy na wojnie, pozostają w sprzeczności z moralnością ogólną. Etyka wojny dopuszcza działania, które w zwyczajnych sytuacjach nie tylko są uznawane za moralnie niedopuszczalne, ale wydają się czynami godnymi najwyższego moralnego potępienia. Zwracam uwagę na dwie wybrane rozbieżności między etyką ogólną a etyką wojny, tj. na problem związany z istnieniem asymetrii pomiędzy atakującymi i atakowanymi oraz na kwestię tego, kto jest właściwym celem moralnie usprawiedliwionego aktu przemocy. Odrzucając (...) stanowiska skrajne (realizm w stosunkach międzynarodowych i różne odmiany pacyfizmu), uznaję, że możliwe są dwa rozwiązania problemu tych rozbieśności: albo godzimy się na status quo, czyli mocną niezgodność etyki wojny z etyki ogólną, albo uznajemy, że należy znacząco przeformułować tradycyjną etykę wojny, a być może także obowiązujące normy prawa międzynarodowego. (shrink)

Autor zastanawia się nad stosunkiem między hermeneutyką a etyką filozoficzną. Z jednej strony ujmuje etykę jako normatywną refleksję krytyczną, z drugiej natomiast jako hermeneutykę moralności. W nawiązaniu do Gadamerowskiego ujęcia problemu rozumienia, autor podkreśla znaczenie phronesis i postuluje powrót do idei filozofii praktycznej, która potrafi ująć i opisać całość rzeczywistości przeżywanej, wyartykułowanej w prawie i obyczaju. Podstawę dla tak rozumianej etyki filozoficznej stanowi etos, którego samoprezentacja następuje we wspólnotowej formie życia. Etyka filozoficzna, w perspektywie hermeneutycznej, wyrasta z samej praktyki (...) życia codziennego i jest zakorzeniona w jego pierwotnej rozumności. (shrink)

Etyka transhumanizmu, czyli etyka ulepszania człowieka, jest etyką deontologiczną z nakazem czynienia dobra jako podstawową normą moralną. Jednak konkretne praktyczne działania, poprzez które ma być realizowane dane dobro, są oceniane z uwagi na przewidywane konsekwencje. Etyka transhumanistyczna jest więc w istocie etyką konsekwencjalistyczną, a skoro postawa transhumanistyczna wyraża się w dążeniu do ulepszania człowieka, zatem każde zrealizowane „udoskonalenie” jest uznane za zwiększenie sumy dobra i w rezultacie zwiększenie dobrostanu człowieka. Tym samym etyka ulepszania człowieka jest etyką (...) utylitarystyczną. Etyka medyczna ma charakter deontologiczny, ale w perspektywie transhumanistycznej staje się etyką utylitarystyczną – działanie „udoskonalające” oceniane jest jako moralne, jeżeli zwiększa sumę dobra. Musi to w istotny sposób zmieniać rozumienie podstawowych zasad etyki medycznej. Zmiana ta będzie fragmentem zmiany szerszej i bardziej podstawowej, polegającej na zatarciu granicy między działaniami terapeutycznymi a działaniami. (shrink)

Artykuł jest poświęcony analizie przestrzeni Łodzi przedstawionej w powieści Reymonta. Autor koncentruje się na popularnej opozycji natura versus cywilizacja, która jest wyeksponowana w Ziemi obiecanej. Autor odwołuje się także do toksycznego dyskursu Laurence’a Buella. Reymont zdaje sobie sprawę, że przyspieszona urbanizacja zaburzyła równowagę ekologiczną w środowisku. Nowe fabryki, które pojawiły się na terenie Łodzi, zmniejszyły obszary dzikiej przyrody. Toksyczne opary z kominów stały się wyraźnym znakiem zbliżającej się katastrofy ekologicznej. Drzewa porównane do szkieletów i zapach zgnilizny są dowodem postępującej (...) agonii w krajobrazie miejskim. Problem zanieczyszczenia środowiska wydaje się ignorowany przez protagonistów Ziemi obiecanej. Wynika to z faktu, iż przyroda postrzegana jest jedynie jako pole ciągłego wyzysku człowieka. Jedyną wrażliwą osobą jest narrator, który podobnie jak kronikarz dokumentuje destrukcyjne zmiany w ekosystemie. Niewątpliwie głos Reymonta jest przejawem dojrzałej, nowoczesnej świadomości ekologicznej. (shrink)

Der Schwerpunkt der wissenschaftlichen Forschung von Krzysztof Stachewicz liegt im Bereich der thomistischen und fenomenologischen Ethik. Das vorliegende Buch spiegelt diesen Interessenkreis des Autors wieder und es stellt zwei, auf den ersten Blick weit auseinander liegende Auffassungen über Ethik und Moral kritisch gegenüber: die Theorie des Naturrechts und die klassische Wertethik. Die beiden bilden zugleich zwei führende Traditionen, wenn es um die Begründung der Moral geht. Die Ethik des Naturrechts gründet in einer objektiven Ordnung und stützt die Moral auf die (...) - wie der Autor es nennt - Seinsgrundlage. Die klassische Wertethik geht bei der Begründung von einer subjektiven Basis aus und konzentriert sich auf die Analysen des Subiektes. Die erste Auffassung der Ethik ist ihres Wesens nach naturalistisch, die zweite intuitionistisch. (shrink)

Artykuł krytycznie eksplikuje perspektywę etologiczną i etyczno-empiryczną refleksji nad moralnością, które pojawiają się w ramach szkoły lwowsko-warszawskiej. Poprzez odwołanie się do badań Marii Ossowskiej wyeksponowana zostaje skłonność analiz etologicznych do anihilacji specyfiki normatywności moralnej, jak również niejednoznaczność wniosków samej Marii Ossowskiej i jej predylekcja ku emotywizmowi. Eksploracja myśli Tadeusza Czeżowskiego natomiast odsłania naukowy status norm aksjologicznych i deontycznych, które mogą być uznawane za zdania prawdziwe bądź fałszywe. Finalnie model normatywności Marii Ossowskiej i Tadeusza Czeżowskiego zostaje skonfrontowany z imperatywnością moralną dostępną (...) na poziomie doświadczalnej 'datum morale'. (shrink)

Feministyczna etyka troski, której głównymi twórczyniami są Carol Gilligan i Nel Noddings, to stanowisko pod wieloma względami przeciwstawne w stosunku do dominujących paradygmatów moralnych o charakterze racjonalno-uniwersalistycznym. Etyka troski proponuje partykularyzm moralny, zarówno w odniesieniu do międzyludzkich interakcji, jak i do moralnych dylematów – tak teoretycznych, jak i praktycznych. Etyka troski podkreśla, że ujmowanie dylematów jako skontekstualizowanych, nie zaś abstrakcyjnych, sprzyja wzbudzaniu postawy empatii, łagodzi ostrość sądów moralnych, a przede wszystkim pomaga w znajdowaniu realnych, możliwych do zastosowania (...) w praktyce rozwiązań. To właśnie może stanowić o jej przewadze w stosunku do stanowisk o charakterze uniwersalistycznym. (shrink)

The article considers the problem of the meaning of a musical discourse from the perspec-tive of hermeneutic phenomenology. The analysis is based on the collected essays by Paul Ricoeur, included in the book 'Language, Text, Interpretation'. The author of the article aims at contextualization of such terms as discourse, event, meaning, distance, appropriation, interpretation, self-understanding, projection of ‘the world of work’ and the projection of the possibility of ‘being-in-the-world’ with reference to a musical work of art.

This paper discusses three different contemporary uses of philosophy and literature in non-philosophical and non-literary texts. Most often, both discourses are used as tools, and they are invoked instrumentally in popularizing literature or in teaching. Philosophy and literature can also be treated as a source or starting point for reflection outside its mother field, or even as a cause of various social and political processes. The most interesting usage of both discourses is to refer to them as the symptoms or (...) signs of the times allowing us to make diagnoses about the present. These uses of the two discourses show the similarities between literature and philosophy on a purely pragmatic level that is relevant to their contemporary functioning in a non-specialist sphere. The convergence in this regard is a testimony to the transformation of the position of both discourses in the contemporary humanities involving the loss of their privileged position. At the same time, literature and philosophy in this crisis situation are gaining new areas of influence in public discourse, realizing their cognitive and reflexive potential through their utilitarian use. (shrink)

The purpose of the text is to make some reconnaissance in the area of title "districts of metaphor" as well as reference to the unsolvable problems which are implied by a metaphorical mystery of metaphysical expressions. Thy are the order of the day in the main currents of philosophy. Starting from the rhetorical tradition of metaphor and of terms additional related with it, I gradually illustrate what involves its post-rhetorical tradition. I show that philosophical symbolism derives from Aristotle’s hermeneutics, which (...) becomes a gateway for understanding the mystery of metaphor. Like browsing in themselves mirrors, it grows also from simple phrases in complex sentences. In semantic sense, while the symbol has many meanings, the metaphor has a double meaning. It is not however limited by this matter, because in some sense, it has broader content than a symbol, as it introduces into language meanings that in the symbol are only internal. We also encounter reflective metaphors in our everyday speech and in the attempts of associative penetration into other people's expression. Conceptual decoding of metaphors is common for users of language. On the other hand, there are specific districts of metaphorical expressions, which are reserved for poetic metaphors. Noteworthy are also the very unobvious contexts of metaphor in which the authors do not talk about this linguistic phenomenon directly. Declarative answer to the question whether the metaphor is a simply ornament of discourse or rather a mirror of the soul, is not possible too. Perhaps the metaphor as such includes the both variants. One must consider that being an ornament of speech or writing does not rule out it is also something more than just decoration. It wonders, bothers, disquiet, returning us into our souls. It is also like the unifying soul of all people – in cognitive sense. (shrink)

The aim of the article is to describe the contribution of the ethics of care, understood as an element of the feminist theory and a philosophical and theoretical discourse, to ref‌lection on the state. Three care ethics proponents are the starting point of this article. Carol Gilligan analyses concepts particularly related to women’s moral development – the value of relations and care which is bound to these concepts. Martha Nussbaum’s political thought focuses on the need to revise the political concept (...) of the person and proposes the inclusion of care into the idea of a just state. Sibyl A. Schwarzenbach conceives civic friendship as a form of public care among equal citizens, which refers to mothers’ care for their children. Each of these authors considers the political model of the state based exclusively on justice to be insuf‌ficient. By introducing the concept of care, they show the importance of dependence and relations among people understood as biological beings. Here arguably lies the hope for developing a more extensive model of political thought than that which is merely based on justice understood as freedom among equals. The care ethics perspective takes account of both inequality (dependence) and relations. (shrink)

Partycypacyjna debata bioetyczna jest pewną postacią partycypacji obywatelskiej i pewną postacią dyskursu. W artykule przedstawione są niektóre paradygmatyczne przykłady debat partycypacyjnych, w tym także debat bioetycznych. Następnie omówione też są różne ujęcia i sposoby rozumienia debaty, a także dyskusji, dialogu i szczególnie ważnej w tym kontekście formy komunikowania się i formy interakcji, jaką jest dyskurs. Spośród licznych już przykładów bioetycznych debat partycypacyjnych, jakie na przestrzeni ponad trzech dekad przeprowadzone zostały w wielu krajach świata zachodniego, nieco bliżej jest przedstawiony interesujący (...) przykład edukacji przygotowującej – właśnie przez debatę – do uczestniczenia w bioetycznej debacie partycypacyjnej. Projekt przygotowany w formule diskurslernen zasługuje z tego względu na uwagę, że jest projektem przygotowującym do uczestniczenia zarówno w obywatelskich debatach partycypacyjnych, jak i w ogóle do uczestniczenia procedurach demokratycznego kształtowania opinii i wykształcania woli. Mimo pewnych obaw co do tego, czy debaty partycypacyjne nie służą czasem też innym celom aniżeli cele deklarowane, ich organizowanie i upowszechnianie jest czymś niezbędnym zarówno z punktu widzenia samej dyscypliny, jaką jest bioetyka, jak i przede wszystkim z uwagi na tę formę demokracji, do jakiej w swoim rozwoju doszła ona we współczesnych społeczeństwach świata zachodniego. (shrink)

Przedmiotem artykułu jest konceptualizacja problemu autentycznych i domniemanych deficytów teoretycznych doktryny etyki chrześcijańskiej, rozmaicie diagnozowanych na gruncie współczesnej chrześcijańskiej filozofii moralnej. Artykuł ten stanowi polemikę z próbą ujęcia tych deficytów, a także prób ich przekroczenia, sformułowaną przez Sebastiana Gałeckiego w jego książce Etyka chrześcijańska dla postchrześcijańskiej epoki (2020). Doceniając śmiałość podjętego zadania teoretycznego oraz istotność teoretyczną zaproponowanej przezeń koncepcji uspójnienia nurtów etycznych w ramach chrześcijaństwa, wskazuję na szereg uchybień w realizacji zaprojektowanych dociekań. Należy do nich m.in. okcydentalność perspektywy teoretycznej (...) obranej przez autora, problematyczność operacjonalizacji kategorii postchrześcijaństwa w diagnozie współczesnych przemian społecznych, pomijanie endemicznych wobec instytucji kościelnych przyczyn odchodzenia od chrześcijańskiego kanonu etycznego oraz wewnętrzna niespójność projektu integracji rozmaitych perspektyw teoretycznych chrześcijańskiej teologii moralnej. (shrink)

Przyjęcie perspektywy „widoku stąd” sprawia, że etyka nie jest traktowana jako kompletny zbiór gotowych odpowiedzi na problemy natury moralnej. Normy są ogólne i obiektywne, sytuacja decyzyjna podmiotu indywidualna i subiektywna. Decydujemy zawsze „tu i teraz” i „tacy a nie inni”. Perspektywa „widoku stąd” może być redukowana, ale nie da się od niej całkowicie uwolnić. Nie znaczy to jednak, że perspektywy subiektywnej nie da się pogodzić z obiektywną. Normy obiektywne pozostają punktem odniesienia dla subiektywnych decyzji, a kiedy jakiś element indywidualnego (...) (subiektywnego) kontekstu naszego działania udaje się nam zobiektywizować, zostaje włączony w „widok stąd”. (shrink)